ย้อนดูบ้านเมือง “ตราด” ในอดีต มี “อ.เกาะช้าง” ที่ไม่ได้อยู่เกาะช้าง ฯลฯ
งานทำบุญขึ้นปีใหม่ ที่หน้าศาลากลางจังหวัดหลังเก่า เมื่อ พ.ศ. 2475 นายเกียรติชัย โภคิบูลย์ เจ้าของภาพ (ภาพจากสมุดภาพเมืองตราด 2559)
พูดถึงบ้านเมืองจังหวัดตราด วันนี้เราท่านต่างทราบกันดี หรือเสาะหาหข้อมูลได้ไม่ยากว่า จังหวัดตราดมี 7 อำเภอ คือ 1. อำเภอเมืองตราด 2. อำเภอแหลมงอบ 3. อำเภอเขาสมิง 4. อำเภอบ่อไร่ 5. อำเภอคลองใหญ่ 6. อำเภอเกาะช้าง 7. อำเภอเกาะกูด
แต่ในบทความนี้อยากชวนท่านไปดูชื่อบ้านนามเมืองของตราด
เริ่มตั้งแต่ จังหวัดตราด ในบันทึกของสังฆราชปาลเลอกัวซ์ ที่เดินทางเข้ามาสยามในช่วงรัชกาลที่ 3 บันทึกของท่านเรียก “ตราด” ว่า “เมืองทุ่งใหญ่” ดังนี้
“เมืองทุ่งใหญ่ อันอยู่ทางทิศตะวันออกของจันทบุรีนั้นอุดมสมบูรณ์ไปด้วยกระวาน ไม้จันทน์แดง รงเขมร พริกไทย งาช้าง และผลิตผลอันมีค่าอื่นๆ อีกมาก เมืองทุ่งใหญ่มีพลเมืองอยู่ราว 4,000 คน เป็นคนไทยและคนจีน ซึ่งเป็นพ่อค้าแม่ค้ากันแทบทั้งนั้น พลเมืองส่วนน้อยทําการประมงทั้งๆ ที่ชายฝั่งทะเลมีกุ้งปลาชุกชุม ในบริเวณใกล้เคียงกันมีเกาะอันอุดมไปด้วยพันธุ์ไม้ เช่น เกาะช้าง ซึ่งกล่าวกันว่ามีเสือชุมนัก มีภูเขาตั้งเด่นอยู่บนเกาะ เป็นสถานที่พักจอดของเรือทั้งหลายบรรดาที่แวะเข้ามาในย่านนี้” (เล่าเรื่องกรุงสยาม, 2397)
ที่นี้ก็มาถึงชื่ออำเภอต่างๆ ต่อไปนี้ล่ะ อำเภอสีบัวทอง, อำเภอทุ่งใหญ่, อำเภอบางพระ ฯลฯ ท่านคุ้นกันบางไหม หรือพอจะเดาได้ไหมว่า นั่นคืออำเภออะไรในปัจจุบัน หรืออำเภอเกาะช้างเมื่อ 100 กว่าปีที่แล้วนั้น ที่ทำการอำเภอไม่ได้อยู่เกาะช้าง แล้วอยู่ที่ไหน?
เริ่มที่อำเภอสีบัวทอง ที่ตั้งขึ้น พ.ศ. 2442 ที่บ้านสีบัวทอง ตำบลวังตะเคียน ต่อมา พ.ศ. 2447 ย้ายมาตั้งบ้านตรอกตะแคงที่วัดภูลาย ตำบลเขาสมิง จึงเปลี่ยนชื่อเรียกใหม่ว่า “อำเภอทุ่งใหญ่” เมื่อฝรั่งเศสยอมออกจากจันทบุรีมายึดครองจังหวัดตราดและเกาะกงแทน อำเภอทุ่งใหญ่ไม่อยู่ในสัญญา แต่มีการจัดเขตปกครองใหม่ รัชกาลที่ 5 ทรงรับสั่งให้รวมอำเภอขลุง (ของจันทบุรี) กับอำเภอทุ่งใหญ่ (ของตราด) ยกเป็นเมืองจัตวาเรียกว่า “เมืองขลุง” ภายหลังเมื่อเมืองตราดกลับคืนมาเป็นของไทย อำเภอทุ่งใหญ่จึงกลับมาขึ้นกับเมืองตราดอีกครั้ง แต่ย้ายมาบ้านตรอกตะแคง ตำบลแสนตุ้ง มาอยู่ที่บ้านกระท้อน ตำบลเขาสมิง และเปลี่ยนชื่อเรียกเป็น “อำเภอเขาสมิง” จนถึงปัจจุบัน
อำเภอเมืองตราด เดิมเป็นแขวงขึ้นกับเมืองตราด จนถึง พ.ศ. 2451 เปลี่ยนฐานะเป็นอำเภอ เรียกชื่อว่า “อำเภอเมืองตราด” ต่อมา พ.ศ. 2460 เปลี่ยนชื่อเป็น “อำเภอบางพระ” เพื่อสอดคล้องกับที่ตั้งที่ว่าการอำเภอที่อยู่ที่บ้านบางพระ จนเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2481 จึงเปลี่ยนมาใช้ชื่อ “อำเภอเมืองตราด” ตามเดิมจนปัจจุบัน
อำเภอแหลมงอบ เดิมนั้นชื่อ “อำเภอเกาะช้าง” ที่ทำการตั้งอยู่ที่บ้านด่านเก่า ตำบลเกาะช้าง เพราะทางการยกฐานะของตำบลเกาะช้างขึ้นเป็นอำเภอเมื่อ พ.ศ. 2440 มาถึงพ.ศ. 2450 จึงได้ย้ายที่ว่าการอำเภอขึ้นบกมาตั้งอยู่ที่ฝั่งบ้านแหลมงอบ แต่ยังคงเรียกว่า “อำเภอเกาะช้าง” เช่นเดิม
เมื่อนายกิมทะ นิรันต์พานิช ผู้แทนราษฎรจังหวัดตราดคนแรกแสดงปาฐกถาเรื่องสภาพจังหวัดตราดทางวิทยุกระจายเสียง (3 มกราคม พ.ศ. 2477) ก็เรียก “อำเภอแหลมงอบ” ว่า “อำเภอเกาะช้าง” ดังความตอนหนึ่งกล่าวว่า
“…จังหวัดตราด มีเนื้อที่ประมาณ 2,188,000 ไร่ การปกครองแบ่งออกเป็น 3 อำเภอ คือ อำเภอบางพระ อำเภอเกาะช้าง อำเภอเขาสมิง มีตำบล 31 ตำบล มีพลเมืองประมาณ 34,500 คน เป็นชายไทย 17,500 คน หญิงไทย 16,000 คน เป็นคนจีนประมาณ 1,000 คน คนจีนโดยมากอาศัยอยู่ในตำบลบางพระ, แหลมงอบ, น้ำเชี่ยว, คลองใหญ่, เกาะช้าง ส่วนในตำบลอื่นไม่ใคร่มีไปอาศัยนัก…”
เหตุที่เรียกว่า “อำเภอเกาะช้าง” นั้นคงเป็นเพราะการเสด็จประพาสเกาะช้างหลายครั้งของรัชกาลที่ 5 ทำเกาะช้างที่อยู่ห่างไกลความเจริญกว่าบ้านแหลมงอบ กลับมีชื่อเสียงกว่าชื่อ “อำเภอแหลมงอบ” เพิ่งใช้เมื่อเดือน เมษายน พ.ศ. 2481 และใช้ชื่อนี้เรื่อยมา
ส่วน “อำเภอเกาะช้าง” ในปัจุบันนั้น ก็เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สวยงามและชื่อเสียง ส่งผลให้เศรษฐกิจและประชากรของเกาะเติบโตขึ้นมาก ใน พ.ศ. 2537 จึงมีประกาศกระทรวงมหาดไทย ให้แบ่งเขตพื้นที่อำเภอแหลมงอบ เป็น “กิ่งอำเภอเกาะช้าง” และ “อำเภอเกาะช้าง” ใน พ.ศ. 2550
ส่วน “อำเภอเกาะกูด” นั้น มีประกาศกระทรวงมหาดไทยให้แบ่งเขตพื้นที่อำเภอแหลมงอบ เป็น “กิ่งอำเภอเกาะกูด” เมื่อ พ.ศ. 2533 เพราะนอกจากจะเป็นสถานที่ท่องเที่ยวแล้วยังมีประเด็นในเรื่องของความมั่นคง เพราะเป็นพื้นที่ชายแดนทางชายทะเลที่ติดต่อกับประเทศเพื่อนบ้าน และจัดตั้งเป็น “อำเภอเกาะกูด” ใน พ.ศ. 2550
สุดท้ายคือ อำเภอบ่อไร่ เดิมเป็นเพียงเขตปกครองหนึ่งในอำเภอเขาสมิง ภายหลังมีประชาชนถิ่นอื่นอพยพมาอยู่เป็นจำนวนมาก จึงให้แบ่งเขตท้องอำเภอเขาสมิง 3 ตำบล ได้แก่ ตำบลบ่อพลอย, ตำบลช่างทูน และตำบลด่านชุมพล และเป็นอำเภอบ่อไร่ตั้งเป็น “กิ่งอำเภอบ่อไร่” (1 สิงหาคม พ.ศ. 2513) และเป็นจัดตั้งเป็นอำเภอบ่อไร่ใน พ.ศ. 2524
สรุปได้ว่าหลัง พ.ศ. 2550 จังหวัดตราดที่มี 7 อำเภอเช่นในปัจุบัน
ข้อมูลจาก :
สำนักงานจังหวัดตราด, ประวัติมหาดไทยส่วนภูมิภาค จังหวัดตราด, พ.ศ. 2527
กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์, อักรานุกรมภูมิศาสตร์ 5 จังหวัด คือ จันทบุรี ฉะเชิงเทรา ตราด นครนายก ระยอง, โรงพิมพ์พิรรฒธนากร 2482
สัยต์ ท. โกมลบุตร, เล่าเรื่องกรุงสยาม, แพร่พิทยา 2393
เผยแพร่เนื้อหาในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 25 มิถุนายน 2562
Source: https://www.silpa-mag.com/history/article_34603
The post ย้อนดูบ้านเมือง “ตราด” ในอดีต มี “อ.เกาะช้าง” ที่ไม่ได้อยู่เกาะช้าง ฯลฯ appeared first on Thailand News.