เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ พระสนมเอกในรัชกาลที่ 5 ผู้นําแฟชันสตรีไทย
เจ้าคุณพระยูรวงศ์ (เจ้าจอมมารดาแพ)
เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ หรือ เจ้าจอมมารดาแพ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เป็นสตรีในวังผู้นำการเปลี่ยนแปลงมาสู่ราชสำนักฝ่ายใน นอกจากจะถวายงานรับใช้อย่างใกล้ชิดแล้ว เจ้าจอมมารดาแพยังสนองนโยบายของรัชกาลที่ 5 ในการนำความทันสมัยแบบตะวันตกมาสู่ราชสำนักฝ่ายใน
ภายหลังการปรับเปลี่ยนทรงผมของบุรุษแล้ว รัชกาลที่ 5 ได้ทรงปรึกษาหารือกับเจ้าจอมมารดาแพว่า ทำอย่างไรพระองค์จึงจะได้เห็นการเลิกไว้ผมปีกของสตรีไทยสมัยโบราณ และหันมาไว้ผมยาวแทน เจ้าจอมมารดาแพได้ทราบพระราชประสงค์ดังนี้ จึงกราบทูลว่า เป็นเรื่องที่น่าจะทำได้ โดยเจ้าจอมมารดาแพลงมือไว้ผมยาวเป็นสตรีคนแรก
เจ้าจอมมารดาแพไว้ผมยาวประบ่า และใช้วิธีขมวดปลายผม เมื่อแรก ๆ ที่ปฏิบัติปรากฏว่า สตรีในวัง ทั้งนางใน เจ้าจอม หม่อมห้ามทั้งหลาย พากันมองเจ้าจอมมารดาแพเป็นตาเดียวกัน สายตาพากันมองดูเห็นเป็นการเคอะเขิน ซุบซิบ และวิจารณ์นินทากันต่าง ๆ แต่ด้วยเจ้าจอมมารดาแพเป็นพระสนมเอกคนโปรด การซุบซิบนินทามีอยู่ไม่นานนักก็สิ้นสุดลง
เมื่อบรรดาสตรีในวังรู้ว่า การไว้ผมยาวประบ่านี้แท้จริงเป็นพระราชประสงค์ตรงลงมาจากรัชกาลที่ 5 ก็เลยพากันนิยมไว้ผมยาวประบ่าตามเจ้าจอมมารดาแพกันเป็นทิวแถว ภายหลังประเพณีนี้ก็ออกจากรั้ววังแพร่หลายออกไปถึงชาวบ้านและขยายไปทั่ว ดังนั้น ประเพณีไว้ผมปีกของสตรีไทยสมัยโบราณก็หายไป พร้อม ๆ กับผมทรงมหาดไทยของบุรุษก็หายตามไปด้วย
ในด้านเสื้อผ้าอาภรณ์นั้น เจ้าจอมมารดาแพยังเป็นผู้นำสายสะพายผ้าแพรมาใช้ โดยในสมัยนั้น รัชกาลที่ 5 โปรดทรงม้าออกตรวจราชการตามท้องถิ่นต่าง ๆ ข้าราชสำนักฝ่ายในจึงต้องทรงม้าหรือขี่ม้าตามเสด็จฯ ด้วย เจ้าจอมมารดาแพจึงคิดประดิษฐ์แฟชันสตรีในการแต่งกายแบบขี่ม้า เพราะหากจะใช้สไบเฉียง เวลาขี่ม้าลมพัดแรงจัดสไบย่อมจะปลิวหลุดจากตัวได้ง่าย เจ้าจอมมารดาแพจึงใช้สายสะพายผ้าแพรแทน นอกจากนี้ สําหรับการขี่ม้าเวลาแดดร้อนจัด จึงเพิ่มการแต่งกายด้วยการสวมหมวกแบบแหม่มชาวยุโรปอีกด้วย
ปรากฏว่า การแต่งกายขี่ม้าตามเสด็จฯ แบบนี้ เจ้าจอมมารดาแพได้ทดลองใช้เป็นครั้งแรกแล้วมีความสะดวกและรัดกุมดีด้วยประการทั้งปวง ดังนั้น ต่อมาสตรีในวังก็พากันแต่งกายแบบเจ้าจอมมารดาแพ จนเป็นประเพณีการแต่งกายขี่ม้าตามเสด็จฯ โดยเฉพาะอย่างยิ่งขณะขี่ม้ากลางทุ่ง ถึงแม้ลมจะแรงสักเท่าใด แต่แพรแถบที่สะพายโดยเย็บติดไว้ก็จะแนบติดตัวทำให้สวยงามและเรียบร้อย
นอกจากนี้ รัชกาลที่ 5 ยังโปรดเกล้าฯ ให้เจ้าจอมมารดาแพ เป็นผู้ฝึกสอนการขี่ม้าให้กับสตรีในวังอีกด้วย
เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ (เจ้าจอมมารดาแพ)
รัชกาลที่ 5 ทรงเห็นว่าเจ้าจอมมารดาแพได้เป็นผู้นำในการเปลี่ยนแปลงการแต่งกายและวิธีการต่าง ๆ ของสตรีให้ทันสมัย ประกอบกับในระยะนั้น รัชกาลที่ 5 ได้ทรงสถาปนาพระสนมอื่น ๆ เลื่อนขึ้นไปเป็นพระสนมเอกเพิ่มขึ้นหลายราย จึงมีประกาศในราชสำนักยกย่องเจ้าจอมมารดาแพมีฐานันดรเป็นพระสนมเอกเหนือพระสนมเอกคนอื่น ๆ ทั้งปวง โดยการพระราชทานหีบหมากทองคำลงยาประดับเพชร อันเป็นเครื่องแสดงเกียรติยศที่สูงกว่าพระสนมคนอื่น
ต่อมา รัชกาลที่ 5 “มีพระบรมราชโองการตรัสเหนือเกล้าฯ สั่งว่า ราชประเพณีแต่ก่อนมา เจ้าจอมมารดาฝ่ายในที่เป็นผู้ใหญ่และเป็นที่ไว้วางพระราชหฤทัย และเป็นที่นับถือของคนในพระบรมมหาราชวังโดยมาก เคยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกย่องขึ้นให้เรียกว่า เจ้าคุณ บัดนี้ทรงพระราชดำริว่า เจ้าจอมมารดาแพ ได้รับราชการฉลองพระเดชพระคุณมาถึง 37 ปี เป็นเจ้าจอมมารดาผู้ใหญ่ และเป็นบุตรีท่านอัครมหาเสนาบดี มีตระกูลสูงเนื่องในราชนิกูล สมควรจะมียศบรรดาศักดิ์เป็นเจ้าคุณได้ จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สั่งว่า แต่นี้ไปให้เรียกเจ้าจอมมารดาแพว่า เจ้าคุณจอมมารดา”
ครั้นถึงสมัยรัชกาลที่ 6 ได้มีพระบรมราชโองการให้เลื่อนบรรดาศักดิ์เจ้าคุณจอมมารดาแพขึ้นเป็น “เจ้าคุณพระประยูรวงศ์”
อ้างอิง :
พระสนมเอก ร. 5 ผู้นําแฟชันสตรีไทย. (2507). อนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พันเอก พระวิทยาสารรณยุต. กรุงเทพฯ : พระจันทร์.
เผยแพร่เนื้อหาในระบบออนไลน์ครั้งแรกเมื่อ 28 ธันวาคม 2563
Source: https://www.silpa-mag.com/history/article_60542
The post เจ้าคุณพระประยูรวงศ์ พระสนมเอกในรัชกาลที่ 5 ผู้นําแฟชันสตรีไทย appeared first on Thailand News.