ทำไมเรียก “อัสสัมชัญ”? เผยสาเหตุบาทหลวงตั้งโรงเรียนย่านบางรัก-ร.5ทรงพระราชทานทุน
นักเรียนโรงเรียนอัสสัมชัญ (ภาพจาก หอสมุดแห่งชาติ)
ในช่วงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 บ้านเมืองเปลี่ยนแปลงในหลายด้าน โดยเฉพาะด้านการศึกษาจากพระราชหฤทัยที่จะพัฒนาบ้านเมืองให้ทัดเทียมอารยประเทศ ในช่วงเวลานั้นมีโรงเรียนที่เกิดจากการอุปถัมภ์หลายแห่ง หนึ่งในนั้นคือโรงเรียนที่ภายหลังพัฒนากลายมาเป็นโรงเรียนอัสสัมชัญ
ในกลุ่มโรงเรียนที่ได้เริ่มมีมากขึ้นในรัชกาลที่ 5 กลุ่มหนึ่งเป็นโรงเรียนที่อุปถัมภ์โดยกลุ่มหมอสอนศาสนาชาวตะวันตก ทั้งนิกายโปรเตสแตนต์ และโรมันคาทอลิก สำหรับกลุ่มโรมันคาทอลิก ช่วงเวลานั้นมีชุมชนคาทอลิกกระจายอยู่ในสยาม 5 แห่ง หนึ่งในนั้นคือชุมชนคาทอลิกย่านบางรัก โดยมีวัดอัสสัมชัญ เป็นศูนย์กลาง
ในปี พ.ศ. 2420 บาทหลวงเอมิล กอลมเบต์ (Pere Emile Colombet) เจ้าอาวาสเริ่มแนวคิดให้การศึกษาเด็กผู้ชายทั่วไป จึงจัดการเรียนการสอนภายในที่ดินของวัด (ช่วงนั้นยังไม่ได้เรียกว่าวัดอัสสัมชัญ) โดยคนทั่วไปเรียกกันว่า “วัดสวนท่าน” ในช่วงแรกนักเรียนจะเป็นเด็กยากจนและเด็กกำพร้าในย่านบางรัก จำนวน 12 คนมาเริ่มรับการศึกษาทั้งภาษาไทยและฝรั่งเศส (ภายหลังเพิ่มภาษาอังกฤษด้วย) พร้อมกับการเผยแพร่ศาสนา ขั้นต้นโรงเรียนถูกเรียกว่า “โรงเรียนไทย-ฝรั่งเศสวัดสวนท่าน”
เหตุผลเบื้องลึกของการก่อตั้งโรงเรียนนั้น พระยาอนุมานราชธน (เสฐียรโกเศศ) ศิษย์เก่าท่านเล่าในหนังสือชื่อ “ฟื้นความหลัง” โดยแสดงความคิดเห็นว่า
“…ที่ท่านริเริ่มตั้งโรงเรียน ข้าพเจ้าเข้าใจเอาเองว่า จะเนื่องจากลูกกำพร้าที่มีผู้นำมามอบหมายไว้ให้ ท่านมีความสงสารก็รับไว้ เมื่อมีจำนวนเด็กลูกกำพร้าเพิ่มขึ้น ความคิดเรื่องตั้งโรงเรียนก็มีมาเอง นี่แสดงว่าพ่อคอลอมเบต์ เป็นผู้มีเมตตากรุณาแก่เด็กที่ตกทุกข์ได้ยาก…”
สถานที่ซึ่งใช้สอนหนังสือในช่วงแรก ยุวดี ศิริ บรรยายในหนังสือ “ตึกเก่า-โรงเรียนเดิม” ว่า บาทหลวงกอลมเบย์ ใช้เรือนไม้ใต้ถุนสูงอันเป็นเรือนพักบาทหลวงในวัดกั้นเป็นห้องเรียน 4 ห้อง
เมื่อบาทหลวงท่านเห็นว่า การสอนนักเรียนที่นับถือคาทอนิกคงไม่เพียงพอ และปรับไปเป็นเปิดรับนักเรียนทุกเชื้อชาติและทุกศาสนาไม่จำกัดเฉพาะเพียงผู้นับถือคาทอลิก ในพ.ศ. 2428 บาทหลวงกอลมเบต์ ขึ้นทะเบียนจัดตั้งโรงเรียนกับกรมศึกษาธิการ กระทรวงธรรมการ โดยใช้ชื่อว่า “อาซมซานกอเล็ศ” (Le College De L’Assomption)
ปีแรกที่จัดตั้งมีนักเรียนจำนวนทั้งสิ้น 33 คน แต่แล้วก็กลับเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในปีต่อมา คือ 130 คน และเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ จนเป็นเหตุให้ในเวลาต่อมาบาทหลวงเอมิล กอลมเบต์ ต้องสร้างอาคารเรียนหลังแรกขึ้นในบริเวณวัดเพื่อรองรับนักเรียน แต่ก็มีปัญหาเรื่องทุนทรัพย์ ต้องใช้วิธีเรี่ยไรหาทุนมาสร้างอาคารเรียนใหม่ รัชกาลที่ 5 ทรงทราบเรื่องจึงพระราชทานเงินทุนเริ่มแรก 50 ชั่ง นอกจากนี้ ยังมีพระบรมวงศานุวงศ์ร่วมออกพระราชทรัพย์อุดหนุนสร้างอาคารอีกด้วย โดยรวมแล้วใช้ทุนทรัพย์ก่อสร้างรวม 50,000 บาท เป็นอาคารสูง 3 ชั้น วางตัวแนวยาวประมาณ 60 เมตร เริ่มใช้งานปี พ.ศ. 2433 ภายหลังก็ถูกเรียกกันว่า “ตึกเก่า” แต่เวลาต่อมาถูกรื้อถอนเพื่อสร้างอาคาร ฟ. ฮีแลร์ แทนที่
สำหรับคำว่า “อัสสัมชัญ” นั้น มีที่มาจากช่วงกระทรวงธรรมการ มีนโยบายให้เรียกชื่ออาคารสถานที่ซึ่งเป็นภาษาต่างประเทศให้เป็นคำไทยทั้งหมด และใน พ.ศ. 2453 โรงเรียนจึงมีจดหมายแจ้งไปถึงกรมศึกษาธิการ เนื้อหาชี้แจงเรื่องชื่อโรงเรียน “Assomption” นั้น มักถูกเรียกและเขียนผิดๆ กันตามถนัด
“ด้วยเหตุนี้ ขอเจ้าคุณได้โปรดจดชื่อโรงเรียน “Assomption” กลับเปนคำไทยว่า “อาศรมชัญ” เทอญ ; บรรดาไทยทุกๆ ท่านผู้ชำนาญในรากภาษาแห่งตน คือภาษาบาลี คงมีความพอใจเอาอย่างทั้งนั้น แล้วจะเปนที่ตัดความรังเกียจ ที่เห็นติเตียนเปนเสียงแตกต่างกันเช่นดังกล่าวมาด้วย…”
อย่างไรก็ตาม พระยาวิสุทธิสุริยศักดิ์ อธิบดีกรมศึกษาธิการ แนะนำว่า ควรเป็น “อัสสัมชัญ” เพราะออกเสียงคล้ายชื่อเดิม ความหมายก็คงรักษาไว้ได้ คำว่า “อัสสัมชัญ” ยังมีคำในภาษาบาลีว่า “อัสสโม” แผลงเป็นไทยว่า “อาศรม” หมายความว่า “กุฏิที่ถือศีลกินพรต” ส่วนคำว่า “ชัญ” แยกตามชาติศัพท์เดิม คือ ธาตุศัพท์ว่า “ช” แปลว่า “เกิด” และ “ญ” แปลว่า ญาน ความรู้ เมื่อรวมความก็ได้คำว่า “ชัญ” หมายถึง “ที่สำหรับเกิดญาณความรู้”
ดังนั้น เมื่อรวม 2 คำเข้าด้วยกันก็จะได้คำว่า “อัสสัมชัญ” หมายถึง “ที่สำหรับระงับบาปและหาวิชาความรู้” คำนี้จึงกลายเป็นชื่อเรียกกันตั้งแต่นั้นมา
อ้างอิง :
ยุวดี ศิริ. ตึกเก่า – โรงเรียนเดิม. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพฯ : มติชน, 2547
“เซนต์คาเบรียล” โรงเรียนน้องของอัสสัมชัญ. ศิลปวัฒนธรรม. ออนไลน์. เผยแพร่ 7 ธันวาคม พ.ศ.2561. เข้าถึง 19 มิถุนายน พ.ศ. 2562. <https://www.silpa-mag.com/history/article_23060>
Source: https://www.silpa-mag.com/history/article_34319
The post ทำไมเรียก “อัสสัมชัญ”? เผยสาเหตุบาทหลวงตั้งโรงเรียนย่านบางรัก-ร.5ทรงพระราชทานทุน appeared first on Thailand News.