“อำเภอเชียงคาน” ตั้งอยู่ที่บ้านท่านาจันทน์ จังหวัดเลย ส่วน “เมืองเชียงคาน” ดั่งเดิมแท้ๆ นั้น ตั้งอยู่ฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง เยื้องที่ว่าการอำเภอเชียงคานลงไปทางใต้น้ำโขงเล็กน้อย ที่บ้านผาฮด หรือเมืองชนะคราม ในประเทศลาว ชื่อเมืองเชียงคานนั้น มีประวัติมาว่า ขุนคาน กษัตริย์เมืองเชียงทอง โอรสขุนคัว (หรือขุนค้อ) ซึ่งเป็นเชื้อสายของขุนลอ (หรือขุนซัว) เป็นผู้สร้างเมืองเชียงคาน แล้วตั้งชื่อเมืองตามพระนามของพระองค์คือ “คาน” ส่วน “เชียง” นั้นตามธรรมเนียมของล้านนา...

โศกนาฏกรรมของเรือไททานิกถูกจารึกในประวัติศาสตร์ฐานะความสูญเสียครั้งใหญ่ของการเดินเรือ เหตุการณ์เรืออับปางเมื่อวันที่ 14 เมษายน ค.ศ. 1912 จากการสอบสวนแล้วมีผู้เสียชีวิตกว่า 1,500 ราย มีผู้รอดชีวิตเพียง 710 คน ผู้รอดชีวิตซึ่งภายหลังเป็นที่รู้จักมากที่สุดคนหนึ่งคือ มาร์กาเร็ต บราวน์ เหตุการณ์บนเรือ ปี ค.ศ. 1912 ในค่ำคืนเหนือท้องทะเลบนเรือโดยสารลำยักษ์อันโอ่อ่าหรูหราเป็นประวัติศาสตร์อย่างไททานิก มาร์กาเร็ต บราวน์ ผู้โดยสารหญิงในเรือที่อยู่ระหว่างอ่านหนังสือและพักผ่อนบนเตียง ห้องนอนอันหรูหราของเธออยู่ด้านหน้าสุดของชั้นบีบนเรือไททานิก เธอรู้สึกถึงความผิดปกติขึ้นบนเรือพร้อมกับเห็นชายผู้หนึ่งที่ใบหน้าซีดเผือกมาบอกให้เตรียมลงเรือชูชีพ เธอตัดสินใจกลับเข้าไปในห้องหยิบเสื้อผ้าอาภรณ์ที่สามารถให้ความอบอุ่นกับร่างกายพร้อมเงินจำนวนหนึ่ง...

ข้อสังเกตเรื่องพม่าเผาทำลายกรุงศรีอยุธยาหลังจากตีกรุงศรีฯ เมื่อปี พ.ศ. 2310 เป็นหัวข้อที่ถูกพูดถึงในวงวิชาการมายาวนาน แม้แต่นักวิชาการต่างชาติอย่างออสเตรเลียก็เคยเขียนบทความตั้งข้อสังเกตเรื่องนี้ด้วย บทความชื่อ “ใครทำลายกรุงเก่า (กรุงศรีอยุธยา)?” โดย ดร. บี.เจ. เตรวิล จากศูนย์ประวัติศาสตร์เอเชีย มหาวิทยาลัยแห่งชาติออสเตรเลีย (Asian History Centre, Australian National University) เผยแพร่ในนิตยสาร ศิลปวัฒนธรรม ปีที่ 6 ฉบับที่ 11 เดือนกันยายน 2528 เนื้อหาต่อไปนี้คือเนื้อหาที่คัดลอกมาจากบทความเดิม …ผู้เขียนมีโอกาสดีมากที่ได้ไปทำงานที่กรุงปารีส...

รัชกาลที่ 7 กับพระบรมวงศานุวงศ์ และเสนาบดี หน้าหอสมุดวชิราวุธ ถนนหน้าพระธาตุ เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2469   พระนิพนธ์เรื่อง “สิ่งที่ข้าพเจ้าพบเห็น ประวัติศาสตร์เปลี่ยนแปลงการปกครอง 2475” (สนพ.มติชน, พิมพ์ครั้งที่ 4, พ.ศ. 2546) ของ ม.จ.พูนพิศมัย ดิศกุล ทรงนิพนธ์ไว้ตั้งแต่ พ.ศ. 2486 เป็นต้นฉบับพิมพ์ดีด ต่อมา ศาสตราจารย์ ม.จ.สุภัทรดิศ...

แม่น้ำเจ้าพระยาบริเวณท่าราชวรดิฐ ขณะมีพิธีสรงสนาน เฉลิมพระปรมาภิไธยเจ้าฟ้าวชิรุณหิศ ฯ พ.ศ. 2429   คนไทยรู้จัก แม่น้ำเจ้าพระยา เสียจนไม่คิดจะสงสัยว่าทําไมแม่น้ำสายนี้จึงชื่อว่า “เจ้าพระยา” ครั้นเมื่อเกิดสงสัยขึ้นมาก็ไม่รู้จะไปหาคําตอบได้ที่ไหน? สมเด็จกรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงกล่าวเอาไว้ว่า— “ที่เราเรียกกันว่าปากน้ำเจ้าพระยาทุกวันนี้ แต่โบราณเรียกว่าปากน้ำพระประแดง ภายหลังเมื่อแผ่นดินงอกทะเลห่างออกไปไกลเมืองพระประแดงจึงเรียกว่าปากน้ำบางเจ้าพระยา ได้เห็นในจดหมายเหตุพระอุบาลีไปเมืองลังกาเมื่อแผ่นดินสมเด็จพระเจ้าบรมโกศ ในหนังสือนั้นเรียกว่าปากน้ำบางเจ้าพระยา ทํานองเรียกปากน้ำบางปะกง เข้าใจว่าที่ซึ่งตั้งเมืองสมุทรปราการทุกวันนี้ในเวลานั้นจะเรียก “บางเจ้าพระยา” ” (พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา : 2505 : หน้า 455)...

สมัยรัชกาลที่ 5 หลังการปฏิรูปการปกครอง พ.ศ. 2435 ที่ให้ประชาชนเป็นผู้เลือกตั้งกำนันผู้ใหญ่บ้าน ซึ่งมักได้ผู้ที่เป็นผู้มีอิทธิพลในพื้นที่ และกลายเป็นที่พึ่งพิงของโจร บางครั้งอาจทำให้เมื่อผู้มีอำนาจหรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพิกเฉยต่อการปฏิบัติหน้าที่ ทำให้ “โจร” ยังรอดและลอยนวลไปก่อคดีความได้เรื่อยไป เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องก็วิตกกังวลกับปัญหาดังกล่าว และมีบางรายทำรายงานเสนอผู้บังคับบัญชาในระดับที่สูงขึ้น ตัวอย่างเช่น หลวงโสภณทุจริต ที่เสนอความคิดต่อเรื่องดังกล่าวในหนังสือรายงานถึงเสนาบดีกระทรวงนครบาล ลงวันที่ 1 พฤษภาคม  ร.ศ. 122 (พ.ศ. 2446) ตอนหนึ่งว่า (อ้างอิงตาม “ชาติเสือไว้ลาย”)...

รัชกาลที่ 6 กับเจ้าจอมสุวัทนา (พระนางเจ้าสุวัทนา พระวรราชเทวี) ในวันอภิเษกสมรส   พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกลที่ 6 เสด็จขึ้นครองราชย์ ทรงมีพระชนมายุ 30 พรรษา ทว่ากลับยังไม่ทรงมี “ความรัก” หรือคู่ครองเลย จนพระบรมราชชนนีของพระองค์ ยังตรัสว่าให้พระองค์ทรงเลือกคู่เสีย จนเมื่อทรงมีพระชนมายุ 40 พรรษา ก็มี “ข่าวดี” เกิดขึ้นในพระราชสํานัก พระวรกัญญาปทาน...

เมื่อมีผู้ถามถึงวันขึ้นปีใหม่ของไทย ผู้เขียนก็อดถามไม่ได้ว่าวันขึ้นปีใหม่ของไทยสมัยไหนเพราะไทยเราเปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่มาหลายครั้งหลายหน แรกเริ่มเดิมทีก็คงจะถือเอาวันแรม 1 ค่ำ เดือนอ้ายเป็นวันขึ้นปีใหม่ เพราะคนโบราณนับข้างแรมเป็นต้นเดือน และเดือนอ้ายก็บอกชัดอยู่แล้วว่าเป็นเดือนแรก ถัดไปก็เดือนยี่ เดือนสาม เดือนสี่ ฯลฯ เป็นแบบไทยแท้ เข้าใจกันว่าที่กําหนดเอาเดือนอ้ายเป็นต้นปีก็เพราะในระยะเวลาระหว่างนั้นอยู่ในฤดูหนาว คือพ้นจากฤดูฝนซึ่งอากาศมืดมัวมาเป็นสว่างเหมือนอย่างเป็นเวลาเช้าจึงได้นับเอาเดือนอ้ายเป็นต้นปี การถือเดือนอ้ายเป็นเดือนขึ้นปีใหม่จะเลิกไปเมื่อใดไม่ทราบได้ แต่คงจะนานมากถ้าถือตามกฎมณเฑียรบาลที่ตั้งขึ้นเมื่อจุลศักราช 720 (พ.ศ. 1901) ก็ไม่ได้กําหนดเดือนอ้ายเป็นเดือนขึ้นปีใหม่แล้ว เพราะกําหนดไว้ว่า เดือน 4 การสัมพัจฉรฉินท์คือพิธีสิ้นปี...

ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว นอกจากพระองค์จะเสด็จประพาสราชสํานักต่างประเทศหลายแห่งระหว่างการเสด็จประพาสยุโรป ราชสำนักสยามยังมีโอกาสต้อนรับราชอาคันตุกะสำคัญๆ เช่น การเสด็จเยือนไทยของ มกุฎราชกุมารนิโคลาสแห่งรัสเซีย ใน พ.ศ. 2434 ซึ่งไทยคาดหวังว่า การมาเยือนของมหาอำนาจอย่างรัสเซียในฐานะมิตรประเทศกับไทยจะทำให้ชาติตะวันตกอื่น ที่คิดจะรุกรานไทยเกิดความยำเกรง ดูก็เหมือนเป็นเรื่องง่ายๆ ไม่ซับซ้อน แต่เมื่อเกิด “ปฏิบัติการสกัดดาวรุ่ง” อันนำไปสู่ “ราชการลับ” ของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ รายละเอียดเรื่องนี้เป็นอย่างไร? ไกรฤกษ์ นานา เขียนไว้ใน “ประวัติศาสตร์นอกตำราฯ”  ซึ่งขอสรุปพอสังเขปได้ว่า พ.ศ. 2434 เมื่อมีข่าวตื่นเต้นแพร่สะพัดไปทั่วว่า...

พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงฉายร่วมกับเหล่าเสือป่า (ภาพจากสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ)   ในบรรดาพระราชกรณียกิจต่าง ๆ ของพระบาทสมเด็จพระมุงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 งานพระราชนิพนธ์เป็นพระราชกรณียกิจหนึ่งที่พระองค์ทรงใส่พระทัยยิ่ง ตลอดพระชนมายุทรงมีงานพระราชนิพนธ์มากกว่า 1,200 เรื่อง ซึ่งในจำนวนนั้นมี “บทละครพูด” งานพระราชนิพนธ์ที่เป็นที่รู้จักและแพร่หลายในรัชกาลของพระองค์ รัชกาลที่ 6 ทรงพระราชนิพนธ์บทละครพูดเป็นจำนวนมาก ทั้งบทละครที่ทรงพระราชนิพนธ์ขึ้นมาใหม่ และบทพระราชนิพนธ์ที่ทรงแปลหรือแปลงงานจากต้นฉบับภาษาต่างประเทศ งานนิพนธ์ประเภทละครของพระองค์ได้รับอิทธิพลจากงานประพันธ์ของกวีต่างชาติหลายคน เช่น เอมิเล่ แฟแบร์ (Émile...

นิราศพระธาตุเมืองย่างกุ้ง สะท้อนให้เห็นโลกทรรศน์ของสำหรุดปานที่ทับซ้อนกันสองโลก โลกด้านหนึ่งคือโลกในระดับโลกิยะ การมองโลกเชิงประจักษ์ ดังจะเห็นได้จากการที่สำหรุดปานให้ความสำคัญกับการบรรยายรายละเอียดการเดินทาง สภาพบ้านเมืองและสิ่งต่าง ๆ ที่ตนได้ประสบพบเห็นด้วยตนเอง โลกอีกด้านหนึ่งที่สำหรุดปานให้ความสำคัญสูงกว่าคือโลกในระดับโลกุตระ ดังจะเห็นได้จากความมุ่งมั่นตั้งใจในการเดินทางจาริกแสวงบุญนมัสการพระบรมธาตุยังดินแดนพม่า และยิ่งไปกว่านั้นได้แต่งหนังสือสวดนี้ไว้เพื่อให้นำไปใช้อ่านและสวดให้ญาติพี่น้องมิตรสหายที่ไม่มีโอกาสได้เดินทางมานมัสการพระธาตุด้วยตนเองได้ร่วมฟังและตั้งจิตอนุโมทนาบุญร่วมกัน พม่าในวิถีโลกย์ ดินแดนพม่าเมื่อครั้งสำหรุดปานเดินทางไปนั้นเป็นช่วงเวลาที่ตกเป็นอาณานิคมของอังกฤษและสูญสิ้นราชวงศ์พม่าแล้ว พระเจ้าธีบอกษัตริย์องค์สุดท้ายแห่งราชวงศ์คองบองของพม่าถูกอังกฤษถอดจากราชบัลลังก์และนำตัวไปคุมขังไว้ที่เมืองรัตนคีรี บริติชอินเดีย สภาพการณ์ความเป็นไปของพม่าเช่นนี้ไม่ได้เกินเลยความรับรู้ของสำหรุดปาน สันนิษฐานได้ว่าการที่เขาเป็นคนสะเดา ซึ่งอยู่ในเขตต่อแดนบริติชมลายา และเป็นเส้นทางข้ามคาบสมุทรไปสู่ฝั่งอันดามันนั้น ข่าวสารบ้านเมืองต่าง ๆ ของเมืองพม่าย่อมไหลผ่านจากพ่อค้านักเดินทางหรือแม้กระทั่งพระภิกษุที่เดินทางจาริกแสวงบุญเล่าสู่ต่อ ๆ กันมา สำหรุดปานได้ถ่ายทอดเหตุแห่งโศกนาฏกรรมที่พม่าตกเป็นอาณานิคมอังกฤษไว้ในงานของเขาด้วย “…จักกล่าวราวเรื่องบุรี ...

วันที่ ๒๖ มีนาคม ถือกันว่าเป็น “วันสถาปนากิจการรถไฟไทย” จากการที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงทำพิธีเปิดการเดินรถไฟระหว่างสถานีกรุงเทพฯ-อยุธยา เป็นระยะทาง ๗๑ กิโลเมตรในวันที่ ๒๖ มีนาคม ๒๔๓๙ ถึงวันนี้ก็แสดงว่าเรามีรถไฟมา ๑๒๖ ปีแล้ว เส้นทางช่วงนี้เป็นช่วงแรกของการสร้างทางรถไฟสายกรุงเทพฯ-นครราชสีมา ซึ่งเป็นสายแรกของประเทศ มีระยะทาง ๒๖๕ กิโลเมตร ทรงประกอบพระราชพิธีพระฤกษ์เริ่มสร้างมาตั้งแต่วันที่ ๙ มีนาคม ๒๔๓๔ เมื่อเสร็จไปถึงอยุธยาแล้วจึงทรงเปิดให้ประชาชนได้ใช้ก่อนในวันที่...

ภาพประกอบเนื้อหา – พระรูปหมู่เจ้านายฝ่ายใน (แถวหน้าจากซ้าย) พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าแขไขดวง สมเด็จพระศรีพัชรินทรา บรมราชินีนาถ พระพันปีหลวง พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าประดิษฐสารี สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้านภาพรประภา กรมหลวงทิพยรัตนกิริฏกุลินี (แถวหลังจากซ้าย) พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์ สมเด็จพระปิตุจฉาเจ้า สุขุมาลมารศรี พระอัครราชเทวี ในภาพมีสุนัขทรงเลี้ยงหมอบอยู่ชิดติดกับกรมหลวงทิพยรัตนกิริฏกุลินี มีความเป็นไปได้สูงว่าคือ...

“การนั่ง” เป็นหนึ่งในอริยาบถสุดเบสิกมนุษย์เราในปัจจุบันคุ้นเคยกันจนคิดว่าเป็นกิริยาอาการแสนสามัญธรรมดาแต่นั่นอาจจะไม่ใช่สิ่งที่คนสมัยอยุธยาคิด เมื่อ 300 กว่าปีที่แล้ว ซีมง เดอ ลา ลูแบร์ ราชทูตจากราชสำนักพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แห่งฝรั่งเศสเดินทางมาถึงอยุธยา ราว 3 เดือนที่พำนักอยู่ดินแดนที่ไม่คุ้นเคยเขาได้บันทึกเรื่องราวหลายแง่มุมที่ประสบพบเจอในสยามอย่างละเอียด บันทึกเล่มนี้ได้กลายเป็นหลักฐานประวัติศาสตร์อันประมินค่ามิได้กาลต่อมา มีหัวข้อหนึ่งที่สะดุดใจเป็นพิเศษคือ ข้อสังเกตของเดอ ลา ลูแบร์ที่ว่า “ชาวสยามนั่งอย่างไร” ชวนให้ฉงนว่าชาวสยามนั่งไม่เหมือนคนชาติอื่นหรือ ซึ่งราชทูตฝรั่งเศสอธิบายเรื่องนี้ว่า “ชาวสยามนั่งอย่างไร กิริยาอย่างเรียบร้อยที่ชาวสยามใช้ในการนั่งนั้น ก็เหมือนกับการนั่งแบบชาวสเปญ กล่าวคือขัดสมาธิและเขามีความชินกับการนั่งแบบนี้...

พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ที่มา ศิลปวัฒนธรรม พฤษภาคม 2551 ผู้เขียน พ.อ.ผศ.ดร. ศรศักร ชูสวัสดิ์ เผยแพร่ วันศุกร์ที่ 4 มีนาคม พ.ศ.2565   พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 มีพระราชหัตถเลขาตอบนายเจมส์ แบ็กซเตอร์ (James Baxter) ที่ปรึกษาการคลัง เนื้อหาใจความนั้นปรากฏพระราชวิจารณ์สำคัญเกี่ยวกับสถานการณ์บ้านเมืองหลังทรงสละราชสมบัติ...

สำหรับมนุษย์เงินเดือนวันหยุดในแต่ละปีที่ชวนฝันที่สุด คงต้องยกให้ วันหยุดสงกรานต์ และปีใหม่ (แต่ถ้าใครทำงานกับหน่วยงานต่างประเทศ อาจเป็นคริสต์มาส หรือตรุษจีนแทน) เพราะได้หยุดยาวตั้งแต่ 3-5 วัน จนถึง 15 วันก็มี ขึ้นอยู่กลับแต่ละหน่วยงาน แต่วันนี้เราอยากชวนท่านไปดู “วันหยุดราชการ” ซึ่งเอกชนใช้อ้างอิงในการกำหนดวันหยุดของแต่ละหน่วยงาน แล้วในอดีตที่ผ่าน ราชการกำหนดวันอะไรเป็นวันหยุดกันบ้าง เริ่มจากวันหยุดราชการสมัยรัชกาลที่ 6 พ.ศ. 2456[1] ก่อนที่จะดูว่ามีวันหยุดอะไรบ้าง มาดูเหตุผลในการให้หยุดก่อน รัชกาลที่ 6 ทรงพระราชดำริถึงวันหยุดว่า “การหยุดนั้นมี...

หลังจากสงครามเจ้าอนุวงศ์สิ้นสุดลงในปี พ.ศ.2371 รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ สยามมีอิทธิพลเหนือดินแดนอาณาจักรล้านช้างทั้งหมด กองทัพสยามได้กวาดต้อนชาวลาวจากเมืองเวียงจันทน์และเมืองอื่นๆ ที่อยู่ฝั่งขวาแม่น้ำโขงมาเป็นเชลยศึก และให้อพยพชาวลาวที่กวาดต้อนมา ไปไว้ตามเมืองต่างๆ เช่น สระบุรี ลพบุรี และสุพรรณบุรี เป็นต้น เชลยศึกชาวลาวได้นำศิลปะการแสดงติดตัวมาด้วย คือ การขับลำและการเป่าแคน ที่ชาวสยามเรียกว่า “แอ่วลาว” หรือ “ลาวแคน” เป็นการขับลำที่มีเสียงแคนเป็นเสียงประสานทำนอง ผู้เล่นมีสองคนคือหมอลำ เป็นผู้ขับร้อง และหมอแคน ผู้ทำหน้าที่เป่าแคนให้เป็นทำนองประกอบในการขับลำ การเล่นแอ่วลาวหรือลาวแคนได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย ในชุมชนชาวลาวที่อาศัยอยู่แถบเมืองสระบุรี เมืองลพบุรี...

บูเช็คเทียน-จักรพรรดินีหนึ่งเดียวของจีน ป้ายหินหน้าสุสานพระองค์กลับไม่มีคำจารึกสดุดีสักตัวอักษร บูเช็คเทียน (武则天) (พระราชสมภพ 17 กุมภาพันธ์ ค.ศ. 624 – สวรรคต 16 ธันวาคม ค.ศ. 705) จักรพรรดินีเพียงพระองค์เดียว ในประวัติศาสตร์ของจีน พระองค์เริ่มถวายตัวรับใช้ในวังด้วยการไต่เต้าจากตําแหน่งนางสนมชั้นตรี และก้าวขึ้นสู่ราชบัลลังก์ด้วยการสถาปนาราชวงศ์ต้าโจว (大周) เป็นผลสําเร็จในที่สุด (ระหว่าง ค.ศ. 690-705 เป็นยุคที่ราชวงศ์ถังเปลี่ยนชื่อเป็นต้าโจว) หลังจากเสด็จขึ้นครองราชย์...

กรมหลวงโยธาเทพทรงเป็นพระราชธิดาของสมเด็จพระนารายณ์ฯ ซึ่งมีหลักฐานยืนยันว่า พระนารายณ์ทรงพระราชทานเกียรติยศและอำนาจให้กับพระราชธิดาพระองค์นี้อย่างที่ไม่เคยมีกษัตริย์พระองค์ใดทรงปฏิบัติเช่นนี้มาก่อน ทำให้พระองค์ทรงมีพระอำนาจและอิทธิพลสูงในราชสำนักตลอดรัชสมัยของสมเด็จพระนารายณ์ แต่เมื่อพระนารายณ์เสด็จสวรรคตโดยไม่มีรัชทายาทสืบราชสมบัติ ชะตาชีวิตของกรมหลวงโยธาเทพต้องพลิกผัน เมื่อพระเพทราชาผู้เป็นเสนาบดีได้ปราดาภิเษกขึ้นเป็นกษัตริย์ และทรงสถาปนาให้พระนางเป็นอัครมเหสีฝ่ายซ้ายในขณะที่พระองค์ยังทรงเศร้าโศกจากการจากไปของพระบิดาและน่าจะทรงคับแค้นใจไม่น้อยกับการกระทำของพระเจ้าแผ่นดินพระองค์ใหม่ อย่างไรก็ดี แม้พระเพทราชาจะทรงมีพระราชอำนาจเด็ดขาดในราชอาณาจักร แต่พระองค์ก็ไม่อาจใช้กำลังอำนาจบังคับกรมหลวงโยธาเทพได้ตามอำเภอใจ พระองค์จึงจำต้องใช้ “เวทย์มนต์” ในการแก้ปัญหา ดังพระราชพงศาวดารที่กล่าวว่า “…ทรงพระกรุณาให้หาหมอทำเสน่ห์ ครั้นได้หมอมาแล้วก็ให้ทำตามวิธีการเสน่ห์ และกรมหลวงโยธาเทพก็ให้คลั่งไคล้ใหลหลงทรงพระกันแสงถึงสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเป็นกำลัง ครั้นเสด็จพระราชดำเนินไปครั้งหลังจึงยอม…”   The post ฤๅพระเพทราชา ทรงใช้ “หมอทำเสน่ห์” เพื่อให้พระราชธิดาของพระนารายณ์หลงใหล appeared first...

ในการพิจารณาว่า พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชอำนาจในทางปฏิบัติแค่ไหนนั้น ในตอนที่แล้ว ได้ชี้ให้เห็นว่า เมื่อเปรียบเทียบพระมหากษัตริย์กับเสนาบดีกระทรวงต่างๆในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว (เปลี่ยนรัชกาลในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2453) จะพบความแตกต่างในความสัมพันธ์ระหว่างพระมหากษัตริย์กับเสนาบดีกระทรวงต่างๆ ด้วยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าฯ พระมหากษัตริย์ทรงมีความ “อาวุโส” และ “ความเป็นผู้นำ” เพราะส่วนใหญ่ผู้ดำรงตำแหน่งเสนาบดีล้วนแต่เป็น “พระอนุชา” หรือไม่ก็เป็นเสนาบดีที่เคยเป็นผู้อยู่ภายใต้การนำของพระมหากษัตริย์มาก่อน อีกทั้งพระมหากษัตริย์เป็นผู้ริเริ่มการปฏิรูประบบราชการแผ่นดิน จัดตั้งกระทรวงทบวงกรมขึ้นและเป็นผู้แต่งตั้งบุคคลที่พระองค์ทรงเห็นสมควรลงในตำแหน่งต่างๆ ส่วนในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวนั้น ในช่วงต้นรัชกาล บุคคลผู้ดำรงตำแหน่งเสนาบดีล้วนแต่เป็นผู้ที่ดำรงตำแหน่งสืบเนื่องมาแต่รัชกาลก่อน และมีความ “อาวุโส” กว่าพระองค์แทบทั้งสิ้น ไม่ว่าจะเป็นเสนาบดีที่เป็นพระบรมวงศานุวงศ์หรือขุนนางสามัญชน ผู้เขียนได้กล่าวถึงกรณีกระทรวงมหาดไทย กระทรวงกลาโหมและกระทรวงธรรมการไปแล้ว และคราวที่แล้วได้กล่าวถึงการตั้งเสนาบดีคนแรกของกระทรวงพระคลังมหาสมบัติ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงโปรดเกล้าฯให้พระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ (พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าจิตรเจริญ...