ภาพประกอบเนื้อหา-สวนฝั่งธนบุรีกับสายน้ำลำคลองในอดีต   ในรัชกาลที่ 5 สวนผลไม้ ที่จัดว่าเป็นสวนดี ได้แก่ “สวนใน” คือ สวนที่อยู่ตามบริเวณเมืองสมุทรปราการ, เมืองนครเขื่อนขันธ์, กรุงเทพฯ, เมืองธนบุรี, เมืองนนทบุรี และเมืองปทุมธานี ซึ่งใน ร.ศ. 127 (พ.ศ. 2448) มีเนื้อที่ประมาณ 30,000 ขนัด ส่วน “สวนนอก”...

โนราที่จังหวัดนครศรีธรรมราชในสมัยรัชกาลที่ 5 ผู้เขียน สุจิตต์ วงษ์เทศ เผยแพร่ วันเสาร์ที่ 11 ธันวาคม พ.ศ.2564 “โนรา” เป็นคำกร่อนจาก “มโนห์รา” ชื่อนางเอกเรื่องพระสุธน นางมโนห์รา เป็นละครชาวบ้านของรัฐอยุธยา แล้วแพร่หลายผ่านเมืองเพชรบุรีลงคาบสมุทรถึงภาคใต้ ในสมัยอยุธยา แม้ทุกวันนี้ยังมีความทรงจำว่าขุนศรีศรัทธานำโนราชาตรีจากกรุงศรีอยุธยาไปหัดให้ชาวเมืองนครศรีธรรมราช โนราภาคใต้มาจากละครชาวบ้านภาคกลาง (สมัยอยุธยา) ที่มีต้นตอจากการละเล่นเข้าทรงแก้บนในพิธีกรรมทางศาสนาผี ซึ่งเกี่ยวข้องโดยตรงกับความเชื่อเรื่องขวัญหลายพันปีมาแล้ว (ขวัญไม่ใช่วิญญาณทางศาสนาพราหมณ์-พุทธที่รับอินเดีย) ละครชาวบ้านที่แพร่หลายขยายลงไปจากภาคกลางเป็นโนราในภาคใต้ แต่สมัยแรกถูกเรียก “ชาตรี” มีความเป็นมาอย่างสรุปย่อๆ ดังนี้ “ชาตรี”...

ผู้เขียน ฮิมวัง เผยแพร่ วันเสาร์ที่ 11 ธันวาคม พ.ศ.2564 “จนใคร ๆ พากันโจษว่าท่านเป็นกะเทย” เป็นความตอนหนึ่งใน “ฟื้นรำลึก” หนังสือ “ประมวลบทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ภาคปกิณกะ” พิมพ์เนื่องในงานพระราชทานเพลิงศพ พระยาอนิรุทธเทวา พ.ศ. 2494 โดยผู้บันทึกข้อความข้างต้นคือ คุณหญิงเฉลา อนิรุทธเทวา ภรรยาของพระยาอนิรุทธเทวา อันมีที่มาจากคำครหานินทาว่าท่านมิใช่ผู้ชาย เพราะเป็น “นายใน” และเป็น “คนโปรด” ของพระมหากษัตริย์ ภาพจาก หนังสือ “ประมวลบทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ภาคปกิณกะ” พิมพ์เนื่องในงานพระราชทานเพลิงศพ พระยาอนิรุทธเทวา พ.ศ. 2494, กรมศิลปากร...

(ภาพประกอบเนื้อหา) ชาวบ้านมารับเสด็จรัชกาลที่ 5 ณ วัดป่าโมก เมืองอ่างทอง   สมัยรัชกาลที่ 4 สยามตกลงทำ “สนธิสัญญาเบาริ่ง” ทำให้คนต่างชาติเข้ามาถิ่นฐานมากขึ้น ชาวต่างชาติเหล่านี้อยู่ภายใต้การคุ้มครองอันเป็นสิทธิสภาพนอกอาณาเขต ซึ่งรวมไปถึงคนในบังคับของประเทศต่างๆ เหล่านั้น โดยไม่เลือกเชื้อชาติที่เรียกว่า “สัปเยก” คนต่างประเทศและคนในบังคับนี้มีสิทธิพิเศษ คืออยู่ภายใต้กฎหมายของประเทศต้นสังกัด ไม่ต้องขึ้นศาลไทย และมีสิทธิพิเศษอีกหลายอย่าง เช่น ไม่ต้องถูกเกณฑ์แรงงาน, ไม่ต้องถูกเกณฑ์ทหาร, มีเสรีภาพในการนับถือศาสนา...

การสร้างสายสัมพันธ์ทางเครือญาติระหว่างเจ้าเมืองด้วยกันด้วยการ “สมรส” เป็นวิธีการแบบจารีตที่รัฐในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้นิยมทำเพื่อสร้างพันธมิตรไมตรี และเป็น “กุศโลบาย” ที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงใช้ในการสร้างฐานอำนาจในระยะแรกของการขึ้นครองราชย์ มีการสู่ขอธิดาขอขุนนางผู้มีอำนาจ หรือเจ้าเมืองต่างๆ มาเป็นเจ้าจอม ดังตัวอย่างเช่น คุณแพ หลานปู่สมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง), เจ้าทิพเกสร ธิดาเจ้าสุริยะ-เจ้าสุวัณณา ณ เชียงใหม่ เจ้านายฝ่ายเหนือ หากการสร้างสัมพันธ์เครือญาติที่สำคัญที่สุด โดยเฉพาะอย่างยิ่งกับเจ้าเมืองเชียงใหม่ คือ “เจ้าดารารัศมี” เจ้าดารารัศมี (26 สิงหาคม พ.ศ.2416-9 ธันวาคม พ.ศ.2476) มีเชื้อสายวงศ์เจ้าเจ็ดตนทั้งทางพระบิดาและพระมารดา และถือว่ามีบรรดาศักดิ์สูงกว่าพระเชษฐาและพระภคินีที่ประสูติจากเจ้าแม่องค์อื่นๆ ปี...