สยามมงคล

บรรยากาศแม่น้ำเจ้าพระยาสมัยก่อน (ภาพจากหนังสือ “Twentieth Century Impressions of Siam”)   ย่านตลาดน้อย เป็นชุมชนจีนที่เกิดขึ้นมาจากการขยายตัวของสำเพ็งซึ่งเป็นศูนย์กลางทางเศรษฐกิจของกรุงเทพฯ ในช่วงรัตนโกสินทร์ตอนต้น โดยที่บรรดาชาวจีนต่างพากันเรียกตลาดแห่งใหม่ที่ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของสำเพ็งซึ่งถือเป็นตลาดใหญ่ในขณะนั้นว่า “ตะลัคเกียะ” ซึ่งแปลเป็นไทยว่า “ตลาดน้อย” และด้วยความที่อยู่ใกล้กับสำเพ็งมากในบางครั้งตลาดน้อยจึงถูกเรียกในฐานะส่วนหนึ่งของสำเพ็งด้วย สภาพโดยทั่วไปของตลาดน้อยมีลักษณะใกล้เคียงกับย่านเก่าอื่นๆ ในกรุงเทพฯ เช่น กฎีจีน ที่เป็นผลมาจากการผสมผสานกันระหว่างผู้คนหลายกลุ่มชาติพันธุ์และศาสนาโดยเริ่มเป็นชุมชนที่หนาแน่นมากขึ้นภายหลังจากกรุงศรีอยุธยาแตก ผู้คนจึงพากันอพยพลงมาทางใต้ และบางส่วนได้ตั้งถิ่นฐานอยู่ในบางกอก รวมทั้งกลุ่มคริสต์ศาสนิกชนชาวโปรตุเกสที่อพยพมารวมกันอยู่ที่วัดซางตาครู้สที่กุฎีจีน ซึ่งเป็นชุมชนใหญ่ในสมัยธนบุรี แต่ต่อมาเกิดขัดแย้งกับบาทหลวงฝรั่งเศส จึงได้แยกตัวมาอยู่ทางฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยาในบริเวณตลาดน้อย ซึ่งก็อยู่ใกล้ๆ กับลานประหารนักโทษบริเวณป่าช้าวัดตะเคียน (วัดมหาพฤฒาราม) จึงให้ชื่อวัดใหม่ว่า “กาลวารี” ซึ่่งเป็นชื่อลานประหารนักโทษในเมืองเยรูซเล็มที่ใช้ตรึงกางเขนพระเยซู ต่อมาเรียก...

การรับจำนำนั้นเชื่อว่ามีมาแต่สมัยโบราณ จะเริ่มมีขึ้นในสมัยไหนนั้นยากที่จะสืบค้นหรือระบุได้แน่ชัด แต่การรับจำนำมีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาแล้วอย่างแน่นอน ดังที่ปรากฏการรับจำนำในสมัยพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ซึ่งพระองค์ทรงมีพระบรมราชโองการให้ตราพระราชกำหนดขึ้น เมื่อ พ.ศ. 2284 ว่ามิให้จำนำสิ่งของในเวลากลางคืน ดังความว่า “ถ้าผู้ใดต้องการเงิน จะเอาสิ่งรูปพรรณ ทอง นาก เงินและเครื่องทองเหลือง ทองขาว ดีบุก ผ้าแพรพรรณนุ่งห่มและเครื่องศาลตราวุธ ช้าง ม้า ทั้งโคแลกระบือมาขายและจำนำนั้น ให้เอาไปขายแลจำนำแก่กันในเวลากลางวัน ถ้าจะซื้อขายกันในเวลากลางคืนนั้น ก็ให้ซื้อกันแต่เครื่องกับข้าวของกิน และสิ่งของเอามาขายมาว่าทำเวลากลางวันนั้น...

หาบเร่แผงลอยในกรุงเทพฯ ภาพถ่ายราวทศวรรษ 2480-2500 (ภาพจาก ศิลปวัฒนธรรม ฉบับธันวาคม 2551) ที่มา ศิลปวัฒนธรรม ฉบับธันวาคม 2551 ผู้เขียน ณัฏฐพงษ์ สกุลเดี่ยว เผยแพร่ วันพุธที่ 30 มีนาคม พ.ศ.2565   การขยายตัวทางเศรษฐกิจไทยตั้งแต่หลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นต้นมา ได้ทำให้เกิดคนกลุ่มใหม่ขึ้นในสังคมไทย นั่นคือ...

ท้าววรจันทร ถ่ายเมื่ออายุ 45 ปี พร้อมกรมหมื่นพิทยลาภพพฤฒิยากร (อุ้ม)   ราชสำนักไทยมีนางในผู้มากความสามารถคับคั่ง ไม่ว่าจะเป็นเรื่องทำอาหาร บริหารจัดการ ศิลปะการแสดง และการละคร ซึ่งหากพูดถึงฝ่ายในที่เก่งกาจเรื่องการละครแล้ว ย่อมไม่พ้นชื่อ เจ้าจอมมารดาวาดในรัชกาลที่ 4 ซึ่งเป็นนางละครหลวงและได้รับโปรดเกล้าฯ เป็นพระสนมในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เจ้าจอมมารดาวาดได้เป็นท้าววรจันทร และมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่โดดเด่น โดยเฉพาะเรื่องความเป็น “หัวโจก” เจ้าจอมมารดาวาด ในรัชกาลที่ 4 ได้รับฝึกสอนด้านการละครตั้งแต่เด็ก...

ชื่อทั้งสองเป็นชื่อสะพานเดียวกัน คือสะพานข้ามคลองมหานาค บริเวณวัดสระเกศราชวรมหาวิหาร มหาดไทยอุทิศ เป็นนามที่พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ พระราชทานเป็นอนุสรณ์ ถึงการที่ข้าราชการกระทรวงมหาดไทยร่วมกันอุทิศเงินจํานวนหนึ่งเพื่อสร้างสะพานนี้ ส่วนสะพานร้องไห้ ได้ชื่อจากภาพสลักกลางสะพานที่สลักเป็นภาพชายหญิงและเด็กอยู่ในอาการโศกเศร้า ผู้คนภายหลังที่ไม่รู้เรื่องความเป็นมาของการสร้างสะพานพากันถกเถียงถึงที่มาของชื่อและความหมายของภาพสลักบนสะพาน บ้างก็ว่า เพราะสะพานนี้เป็นเส้นทางผ่านของขบวนแห่ศพไปยังวัดสระเกศฯ เมื่อครั้งอหิวาตกโรคระบาด มีผู้คนล้มตายจํานวนมาก จึงมีขบวนแห่ ศพผ่านมาก ผู้ร่วมขบวนซึ่งเป็นญาติพี่น้องผู้ตายก็จะแสดงอาการเศร้าโศก เมื่อสร้างสะพานจึงสลักเป็นภาพคนร้องไห้ บ้างก็ว่าสะพานนี้ ข้าราชการกระทรวงมหาดไทยอุทิศเงินสร้างขึ้นเพื่อแสดงความอาลัยในการพ้นตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ จึงสลักเป็นรูปคนกำลังเศร้าโศก แต่ความจริงที่ปรากฏในหลักฐานประวัติศาสตร์ก็คือ ข้าราชการกระทรวงมหาดไทยร่วมกันอุทิศเงินจำนวน 41,211.61 บาท มอบให้กรมสุขาภิบาลสร้างสะพานนี้ขึ้นตามแนวพระราชดำริในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว...

สำเพ็งในอดีต (ภาพจากนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับกุมภาพันธ์ 2543)   เคยสงสัยกันไหมว่าก่อนหน้าที่กรุงเทพฯ จะมีสภาพความหลากหลายทางวัฒนธรรมแบบที่เป็นในทุกวันนี้ เมื่อแรกสถาปนากรุงเทพฯ สภาพความหลากหลายทางชาติพันธุ์ กลุ่มคนเชื้อชาติต่างๆ เป็นใคร มาจากไหนกันบ้าง หลังการศึกสงครามทำให้บ้านเมืองต้องเปลี่ยนแปลงจากพื้นที่กรุงศรีอยุธยา มาตั้งมั่นที่เมืองธนบุรี สถาปนาเป็นกรุงธนบุรี ครั้นพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกขึ้นเสวยราชสมบัติเป็นปฐมบรมราชวงศ์จักรี กรุงเทพฯ ไม่ได้สร้างเสร็จในแผ่นดินเดียวในสมัยรัชกาลที่ 1 เนื่องจากมีศึกติดพันต่อเนื่อง ในความเห็นของสุจิตต์ วงษ์เทศ “ความเป็นกรุงเทพฯ” อย่างแท้จริง มีขึ้นชัดเจนในแผ่นดินรัชกาลที่...

สำเพ็ง เมื่อพ.ศ. 2452 เป็นย่านการค้า และแหล่งเที่ยวกลางคืน มีแหล่งรื่นรมณ์เกิดขึ้นจำนวนมาก ทั้งโรงโสเภณี โรงบ่อน และโรงสูบฝิ่น   “คนจีนค้าขายเก่ง” แถมยังขยันและอดทน เหมือนเป็นองค์ประกอบหลักที่ทำให้คนทั่วไปมองว่าชาวจีนประสบความสำเร็จในการทำธุรกิจเมื่อเทียบกับคนไทย แต่ถ้ามองให้ลึกไปกว่านั้นโดยใช้ข้อมูลจากงานวิจัย นอกเหนือจากบุคลิกหรือลักษณะนิสัยส่วนตัวแล้ว ยังมีข้อสังเกตจากปัจจัยอื่นที่น่าสนใจซึ่งทำให้ชาวไทยค้าขายไม่เก่งเท่าชาวจีน เหตุผลที่คนสนใจอย่างลักษณะนิสัยเรื่อง “ความขยัน”, “ประหยัด” และ “อดทน” เมื่อดูจากงานวิจัยของสุวิทย์ ธีรศาสวัต เรื่อง “ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจการเมืองไทยตั้งแต่รัชสมัยพสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชถึงสมัยรัชกาลที่ 3 (พ.ศ. 2310-2394)” จะพบว่า...

สตรีชั้นสูงนั่งบนตั่ง ขณะที่บริวารนั่งบนพื้น ถ่ายราวยุค 2410 (ANP-0002-123 ภาพจากหอจดหมายเหตุแห่งชาติ) ที่มา เล่นแร่แปลภาพ ประวัติศาสตร์สยามจากเบื้องหลังภาพถ่าย, สนพ.มติชน ผู้เขียน นักรบ มูลมานัส เผยแพร่ วันจันทร์ที่ 4 เมษายน พ.ศ.2565   “การนั่ง” เป็นหนึ่งในอริยาบถสุดเบสิกมนุษย์เราในปัจจุบันคุ้นเคยกันจนคิดว่าเป็นกิริยาอาการแสนสามัญธรรมดาแต่นั่นอาจจะไม่ใช่สิ่งที่คนสมัยอยุธยาคิด เมื่อ 300 กว่าปีที่แล้ว ซีมง เดอ...