พระอุโบสถวัดโพธิ์ (วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม) ภาพถ่ายสมัยรัชกาลที่ 4 (ภาพจาก ประชุมจารึกวัดพระเชตุพน, 2544)เราได้ยินกันมาบ่อยจนคุ้นว่า “วัดโพธิ์” หรือ “วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม” ได้รับการยกย่องว่าเป็นมหาวิทยาลัยแห่งแรกของประเทศ เพราะมีจารึกวิชาความรู้ต่างๆ จำนวนมาก องค์การยูเนสโกก็รับรองขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก แล้ววัดโพธิ์เป็นเสมือนมหาวิทยาลัยมาตั้งแต่เมื่อไหร่ เก็บรวบรวมวิชาอะไร สุจิตต์ วงษ์เทศ อธิบายเรื่องนี้ไว้ในหนังสือชื่อ “กรุงเทพฯ มาจากไหน” (สนพ.มติชน, กุมภาพันธ์ 2548) ว่า บทบาทของวัดโพธิ์ในฐานะแหล่งรวบรวมภูมิปัญญาความรู้ของประเทศเริ่มขึ้นในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงสร้างบทบาทใหม่ให้แก่วัดโพธิ์ นอกเหนือไปจากการเป็นวัดคู่พระนคร...

พระพุทธรัตนสถาน สร้างขึ้นในรัชกาลที่ 4 อยู่ในเขตพระราชฐานชั้นกลางของพระบรมมหาราชวัง คือบริเวณสวนศิวาลัยในปัจจุบัน ทรงสร้างขึ้นเพื่อใช้เป็นสถานที่ประดิษฐานพระพุทธบุษยรัตนจักรพรรดิพิมลมณีมัย พระพุทธรูปที่ทำด้วยแก้วผลึกสีขาว ซึ่งอัญเชิญมาจากนครจำปาศักดิ์เมื่อครั้งรัชกาลที่ 2 เมื่อก่อสร้างแล้วเสร็จ รัชกาลที่ 4 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ใช้เขียนจิตรกรรมฝาผนังทั้ง 4 ด้าน เป็นเรื่องพระประวัติพระพุทธบุษยรัตนจักรพรรดิพิมลมณีมัยและการอัญเชิญมายังกรุงเทพฯ พระพุทธรัตนสถานพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระราชทานแนวพระราชดำริในการวาดภาพจนเกิดสงครามโลกครั้งที่ 2 พระพุทธรัตนสถานถูกแรงระเบิดจากการโจมตีทางอากาศ ทำให้ชายคาและผนังพุทธรัตนสถานด้านเหนือพังลง จนบูรณะเสร็จเมื่อพ.ศ 2496 จากนั้นพระพุทธรัตนสถานก็ได้รับการดูแลให้คงสภาพอันสมควรแห่งพระราชฐานสืบมา แต่ก็เกิดความเสียหายแก่จิตรกรรมฝาผนังระหว่างช่องพระบัญชรด้านทิศเหนือ เมื่อ...