สยามมงคล

ใน “การเมือง ‘อุบายมายา’ แบบมาคอาเวลลี (MACCHIAVELLI) ของพระเจ้าปราสาททอง” (สนพ.มติชน, 2549) สุจิตต์ วงษ์เทศ รวบรวมบทความเกี่ยวกับสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง หวังให้มีผู้วิเคราะห์อย่างกว้างขวาง หนึ่งในนั้นคือ “เทวรูปพระเจ้าปราสาททอง ที่บางปะอิน” ของ ส.พลายน้อย ที่อธิบายถึงความเกี่ยวข้องสัมพันธ์ของพระเจ้าปราสาททอง, บางปะอิน, ความศักดิ์สิทธ์ของเทวรูปพระเจ้าปราสาททอง ฯลฯ ซึ่งเป็นมิติหนึ่งที่เกี่ยวกับพระเจ้าปราสาทอง  โดยคัดย่อมาเพียงบางส่วนดังนี้ (จัดย่อหน้าใหม่และสั่งเน้นคำโดยผู้เขียน) ผู้ที่ไปเที่ยวชมพระราชวังบางปะอินส่วนมาก เมื่อเที่ยวชมพระที่นั่งต่างๆ แล้วก็มักจะแวะนมัสการเทวรูปพระเจ้าปราสาททองที่ประดิษฐานอยู่ ณ หอเหมมณเฑียรเทวราชนั้นด้วย เพราะถือว่าเป็นเทวรูปที่ศักดิ์สิทธิ์ แต่ก็เห็นจะมีน้อยคนนักที่จะทราบเรื่องราวละเอียดของเทวรูปและหอเหมมณเฑียร ว่าได้เกิดขึ้นอย่างไร… เรื่องที่จะมีเทวรูปและศาลพระเจ้าปราสาททองที่บางปะอินนั้น...

พระพุทธบุษยรัตน์ (ภาพจาก Facebook / กลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ กรมศิลปากร) ผู้เขียน รัชตะ จึงวิวัฒน์ เผยแพร่ วันจันทร์ที่ 10 มกราคม พ.ศ.2565   พระพุทธรูปสำคัญในไทยล้วนแต่มีความงามอันเป็นเอกลักษณ์ แต่หากจะพูดถึงพระพุทธรูปแก้วผลึกที่สำคัญและงดงามจนเป็นที่หมายปองของชนชั้นนำหลากหลายดินแดน ต้องมีพระพุทธบุษยรัตน์ หรือ “พระพุทธบุษยรัตนจักรพรรดิพิมลมณีมัย” พระแก้วผลึกซึ่งรัชกาลที่ 4 ทรงเห็นว่า “…งามยิ่งนักหนา หาที่เปรียบไม่ได้… “ ขณะที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงเห็นว่า “…ทำงามยิ่งกว่าพระแก้วอย่างเดียวกันแม้ขนาดย่อมๆ ที่ได้เคยมีมา”...

รถรางจอดบน ถนนเจริญกรุง ใกล้เสาไฟฟ้า ภาพจากหนังสือ Siam (1913) โดย Walter Armstrong Graham   ตั้งแต่รัชกาลที่ 1 ทรงย้ายราชธานีมาสร้างกรุงเทพฯ บ้านเมืองก็มีวิวัฒนาการเรื่อยมา เริ่มต่อเติมสร้างถนนหลายจุดในแต่ละรัชสมัย จนมาถึงช่วงรัชกาลที่ 5 ซึ่งเป็นช่วงที่บ้านเมืองถูกพัฒนาในหลายด้าน และเป็นที่รู้กันว่า ถนนเจริญกรุง ในเวลานั้นเป็นถนนที่ทันสมัย แต่หากย้อนกลับไปก่อนหน้าการปรับปรุง ถนนเจริญกรุงก็เป็นอีกหนึ่งจุดที่มีบันทึกว่าฝรั่งติเตียนเรื่องความสกปรกกันด้วย บันทึกทั้งของชาวไทยและชาวต่างชาติในช่วงรัชสมัยรัชกาลที่...

พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว   ในมุมมองของผู้สนใจศึกษาสืบค้นข้อมูลทางประวัติศาสตร์ไปจนถึงนักสะสมที่ชื่นชอบของโบราณต่างมองว่า หนังสือและข้อมูลรายละเอียดเกี่ยวกับพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว มีไม่มากเท่าที่ควรจะเป็น ความคิดเห็นของเอนก นาวิกมูล นักเขียน นักสะสม และคอลัมนิสต์ หนังสือและรูปของพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าที่เข้าถึงได้ก็ยังไม่สามารถคลายปมข้อกังขาบางประการได้ เป็นที่ทราบกันว่า กรมขุนอิศเรศรังสรรค์ หรือเจ้าฟ้าน้อย พระอนุชาในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งในสมัยรัชกาลที่ 4 ทรงได้รับพระบวรราชาภิเษกเป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล หรือที่ออกพระนามกันว่า “วังหน้า” ทรงพระนามว่า พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงโปรดแคนเป็นพิเศษ แต่จากการสืบค้นของเอนก นาวิกมูล ผู้เขียนบทความ “สมบัติพระปิ่นเกล้า” ในนิตยสาร...

ภาพจาก“ชีวิตความเป็นอยู่ในกรุงสยามในทรรศนะของชาวต่างประเทศ ระหว่างพ.ศ. 2383-2384 (ค.ศ. 1840-1841)” กรมศิลปากร 2525   คนไทยด้วยกันเห็นหน้ากันนาน เห็นพัฒนาการที่เปลี่ยนแบบค่อยเป็นค่อยไป จนรู้สึกว่าไม่แปลก แต่ในช่วง 170 กว่าปีนี้หน้าตาคนไทย, บุคลิกภาพคนไทย, นิสัยใจคอ เปลี่ยนไปมาก-น้อยเพียงใด แล้วสำหรับ “คนนอก” ภาพแรกที่เห็นและจดจำ เป็นอย่างไร ซึ่งในบรรดาคนนอกทั้งหลาย มี นายเฟรริค อาร์เธอร์ นีล ชาวอังกฤษที่รักการท่องเที่ยว...

เซอร์ จอห์น เบาริ่ง ผู้มีส่วนสำคัญในการทำสัญญาเบาริ่ง ประกอบกับฉากหลังเป็นภาพ วัดปทุมวนาราม ในสมัยรัชกาลที่ 4 (ภาพจากสำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ)   เมื่อสยามต้องยกเลิกการผูกขาดสินค้าต่างๆ ตามสนธิสัญญาเบาริ่งที่ทำกับอังกฤษ ในปี พ.ศ. 2398 รัฐบาลจึงขาดรายได้จากการจัดเงินภาษีอากรจากประชาชนในประเทศเพิ่มขึ้น หากเรื่องนี้ก็ทำให้ปัญหาความไม่สงบภายในประเทศ จนสื่อต่างชาตินำเสนอเป็นข่าว และเจ้าหน้าที่สถานทูตอังกฤษประจำกรุงเทพฯ ร้องขอความคุ้มครองจากอังกฤษ ไกรฤกษ์ นานา เรียบเรียงเรื่องนี้ไว้ในบทความ “‘กรณีจลาจล’ ภายหลังสนธิสัญญาเบาริ่ง และเซอร์จอห์นถูกกดดันให้พ้นจากตำแหน่ง” (นิตยสาร...

กองทัพญี่ปุ่นซึ่งเข้ามาใช้สวนลุมพินีเป็นค่ายทหาร บันทึกเมื่อวันที่ 2 มกราคม พ.ศ. 2485 (ภาพจาก ธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ )   เห็นชื่อเรื่องแล้วท่านผู้อ่านอาจคิดว่า นี่เป็นเรื่องขายขำ เพื่อให้กดไลค์ กดแชร์ แต่ต้องยืนยันว่านี้เป็นเรื่องจริง ไม่ได้โม้ “ญี่ปุ่น” หนึ่งในประเทศพัฒนาแล้วระดับแนวหน้าในปัจจุบัน ครั้งหนึ่งเคยกู้เงินจากประเทศกำลังพัฒนาอย่างประเทศไทย แต่ได้โปรดอย่าเพิ่งด่วนดีใจ/ภาคภูมิใจ กรุณาอ่านให้จบก่อน การกู้เงินของดังกล่าวเกิดขึ้นในระหว่างปี 2484-2488 ซึ่งเป็นช่วงสงครามโลกครั้งที่...

จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ได้ขึ้นมามีบทบาททางการเมืองมาตั้งแต่หลังการรัฐประหาร พ.ศ. 2490 และได้มาเป็นตัวแสดงหลักทางการเมืองไทยนับแต่นั้น โดยเขาได้รัฐประหารล้มรัฐบาลจอมพล ป. พิบูลสงคราม ที่มีข้อครหาในการเลือกตั้ง พ.ศ. 2500 ว่าเป็นการเลือกตั้งสกปรก ในที่สุดวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2500 จอมพลสฤษดิ์ก็ได้รัฐประหารล้มรัฐบาลจอมพล ป. ทำให้จอมพล ป. ต้องลี้ภัยไปญี่ปุ่น ทางด้าน พล.ต.อ. เผ่า ศรียานนท์ เพื่อนรักเพื่อนร้ายของจอมพลสฤษดิ์ก็ลี้ภัยไปสวิตเซอร์แลนด์ หลังการรัฐประหาร พ.ศ. 2500 จอมพลสฤษดิ์มีภาพลักษณ์เป็นวีรบุรุษที่จะนำประชาธิปไตยมาให้กับประชาชน หลังจากผ่านยุคสมัยที่ยาวนานและการโกงเลือกตั้งของจอมพล ป. มา ทั้งยังไม่รับอำนาจไว้เอง โดยแต่งตั้งให้นายพจน์ สารสิน เป็นนายกรัฐมนตรี สาเหตุที่จอมพลสฤษดิ์ไม่รับตำแหน่งเอง อิทธิเดช พระเพ็ชร มองว่ามาจากเหตุผลสำคัญ 2 ประการ คือ 1. จอมพลสฤษดิ์...

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5   ตั้งแต่สมัยสุโขทัยเป็นต้นมา ชนชั้นนำทางสังคมส่วนใหญ่เป็นเพศชายและพวกเขามักเป็นกลุ่มคนที่กำหนดโครงสร้างทางสังคมอันรวมไปถึงสถาบันครอบครัว มีกฎหมายที่ระบุนิยามและกำหนดความชอบธรรมสำหรับกรณีมี “เมีย” หลายราย แต่เมื่อมาถึงช่วงต้นรัตนโกสินทร์ เหตุผลสำหรับการมีเมียมากกว่าหนึ่งคนเริ่มเปลี่ยนแปลงไป ความสัมพันธ์ระหว่างชายหญิงในสถาบันครอบครัวในสมัยโบราณเป็นอีกหนึ่งประเด็นที่นักวิชาการประวัติศาสตร์ศึกษาข้อมูลกันมานานแล้ว รศ.ดร. ดารารัตน์ เมตตาริกานนท์ จากคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ศึกษาเรื่องระบบผัวเดียวหลายเมียในสังคมไทยตั้งแต่ พ.ศ. 2528 แล้ว หากย้อนกลับไปตั้งแต่สมัยสุโขทัย ฝ่ายชายเป็นผู้มีอำนาจทางเศรษฐกิจ เพราะเป็นผู้หาเลี้ยงครอบครัว ผู้หญิงอยู่ในบ้าน สังคมสมัยสุโขทัยไม่ได้ห้ามชายมีภรรยาหลายคน แต่ใช้ระบบศีลธรรมเป็นตัวควบคุม ผู้ที่มีภรรยาหลายรายจะถูกตำหนิจากสังคม...

รัชกาลที่ 4 ฉลองพระองค์อย่างเครื่องแบบนายทหารเรือสหรัฐอเมริกา ฉายเมื่อ พ.ศ. 2411 ที่มา ศิลปวัฒนธรรม. ฉบับเดือนมกราคม 2547 ผู้เขียน ไกรฤกษ์ นานา เผยแพร่ วันจันทร์ที่ 24 มกราคม พ.ศ.2565   ปลายรัชกาลที่ 4 ประมาณปี พ.ศ. 2409 (ค.ศ....

ศาสตราจารย์รูธ เบเนดิกต์ (Ruth Benedict) ได้ทำการศึกษาวัฒนธรรมและพฤติกรรมของคนไทยโดยการใช้ระเบียบวิธีการทางมานุษยวิทยาวัฒนธรรม (Cultural Anthropology) และตีพิมพ์เป็นหนังสือ THAI CULTURE AND BEHAVIOR แล้วเสร็จในช่วง ค.ศ. 1943 โดยหนังสือเล่มนี้นับว่าเป็นผลงานชิ้นหนึ่งในระหว่างสงความโลกครั้งที่ 2 ของสำนักงานข่าวสารสงครามของรัฐบาลอเมริกัน ซึ่งต่อมามีการเป็นแปลเป็นภาษาไทย โดย พรรณี ฉัตรพลรักษ์ ในชื่อ วัฒนธรรมและพฤติกรรมของคนไทย (มติชน, 2564) จากการศึกษาวัฒนธรรมและพฤติกรรมของคนไทยโดยอาศัยอ่านงานวิชาการเกี่ยวกับประเทศไทยทั้งภาษาอังกฤษและเยอรมนี รวมทั้งการสัมภาษณ์ชาวไทยในอเมริกา ได้พบข้อสังเกตประหนึ่งคือ คนไทยเป็นผู้ที่รักในการใช้ชีวิตอย่างสนุกสนาน อาทิ การดื่มเหล้า...

นับตั้งแต่การปล้นอาวุธปืนจำนวนมากของราชการเมื่อวันที่ ๔ มกราคม ๒๕๔๗ ที่ค่ายกองพันทหารพัฒนา อำเภอเจาะไอร้อง จังหวัดนราธิวาส ตามมาด้วยเหตุการณ์ “มัสยิดกรือเซะ” จังหวัดปัตตานี เมื่อวันที่ ๒๘ เมษายน ที่มีผู้เสียชีวิต ๑๐๘ ศพ และเหตุการณ์สลายการชุมนุมหน้า สภ.อ. “ตากใบ” จังหวัดนราธิวาส เมื่อวันที่ ๒๕ ตุลาคม ทำให้มีผู้เสียชีวิตอีก ๘๔ ศพนั้น นับได้ว่าปี...

สมเด็จพระนโรดมพรหมบริรักษ์ หรือ นักองค์ราชาวดี (ภาพจาก wikipedia) ผู้เขียน ธนกฤต ก้องเวหา เผยแพร่ วันศุกร์ที่ 21 มกราคม พ.ศ.2565   สมัยจักรวรรดินิยมที่ชาติมหาอำนาจแผ่อิทธิพลและจัดตั้งอาณานิคมในดินแดนต่าง ๆ เขมรในฐานะประเทศราชของสยามก็เผชิญการรุกคืบจากฝรั่งเศส พ.ศ. 2402 หลังจากฝรั่งเศสได้ญวนเป็นอาณานิคม จึงมีความตั้งใจในการครอบครองเขมรเพื่อรวมอาณานิคมอินโดจีนให้สมบูรณ์ เริ่มจากการเจรจาทำสัญญากับเขมร โดยเจ้าอธิราชของเขมรไม่มีโอกาสร่วมตัดสินใจประการใดทั้งสิ้น สมเด็จพระนโรดมพรหมบริรักษ์ กษัตริย์เขมรผู้มีส่วนในสัญญาครั้งนี้โดยตรงทรงพบว่า พลเรือเอก กรองดิแยร์ (Contre Admiral de...